Blog Masonry Fullwidth
Ekinkosal Çember
Daha önce Ptoleme’nin söz konusu ettiği bu alet, Güneş’in burçlar dairesinde gündönümü noktalarına girişini belirlemeye yarıyordu. Mü’eyyededîn el-‘Urdî’nin bildiği geliştirilmiş versiyonuyla (halkat el-istivâʾ) sunduğu bu alet, taksimatlı dikey bir meridyen halkasından ve ekvator halkası olarak adlandırılan ve buna dikey açıyla oturtulan sabit bir çemberden oluşmaktaydı. Şöyle […]
Water is Life
Water in Science, Technology, Architecture, and Literature Balance of minutes described by Al-Khāzini (515/1121). The model in the Museum for the History of Science and Technology in Istanbul`s Gülhane is a reconstruction, which runs for one hour and is equipped with a scale of 60 […]
Âdil Melike Turhān Hastanesi
Anadolu’nun günümüze eksiksiz ulaşan bu en eski hastanesi 625/1228 yılında Faḫreddīn Behrām Şāh’ın kızı ve Mengücek Beyliği’nden Aḥmed Şāh’ın refikası Âdil Melike Turhān tarafından inşa ettirilmiştir. Hastane, Divriği’de (Sivas’ın güney doğusu) Aḥmed Şāh tarafından inşa ettirilmiş olan camiin bitişiğinde inşa edilmiştir. Hastane kısmı 32 x 24 metrelik bir alana sahiptir; cami ile […]
Duvar Kadranı
İstanbul Rasathanesi çerçevesinde Güneş’in ve gezegenlerin enlem çizgisine varış yüksekliklerini bulmak için meridyen yönüne doğru bir duvar kadranı (labina) inşa edilmiştir. Büyüklüğü aşağı yukarı 7 x 7 metredir.
el-Kāşī’nin abaḳel-Menātik’ı (Ekvatoryum)
Büyük matematikçi ve astronom Ġıyāseddīn Cemşīd b. Maḥmūd el-Kāşī (ö. 832/1429), Arapça Nuzhet el-Ḥadāʾiḳ (819/1416) adlı kitabında, gezegenlerin gerçek yerlerini (boylam ve enlemlerini!) belirlemeye yarayan ṭabaḳel-menāṭiḳ adlı bir alet tarif etmiştir, bunun yanı sıra, gezegenlerin burçlar kuşağındaki yaklaşmalarını hesaplamaya yarayan levḥ el-ittiṣālāt adlı başka bir alet ile, Ay tutulmasını önceden hesaplamaya, paralaksların ve gezegenlerin enlemlerini bulmaya […]
Gül Suyu Damıtımı İçin Ez-Zehrāvī’nin Tarif Ettiği Düzenek
Endülüslü hekim Ebū el-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī (geç 4./10. yüzyıl) Kitāb et-Taṣrīfli-menʿAcizeʿan et-Taṣnīf isimli kitabının 28. makalesinin üçüncü bölümünde oldukça ayrıntılı bir biçimde gül suyu damıtımını işlemektedir. ez-Zehrāvī, gül suyu elde etme yönteminin birçokları tarafından bilindiğini söylemektedir.
Peregrinus’un İğne Pusulası
Petrus Peregrinus tarafından tarif edilen ikinci pusula bir manyetik iğneye sahiptir, bu iğne dikey bir eksenin ortasındaki küçük bir deliğe sokulmuştur, eksen, zemin ile yuvarlak kutunun cam kapağı arasında kendi yatağında döner.
Işık Yansımasını Gözlemleme Aleti
Büyük optik kitabının (Kitāb el-Menāẓir) dördüncü risalesinde (maḳāle) İbn el-Heysem (ö.432/1041’den sonra) ışık yansıması öğretisini oldukça ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Bunu müteakip yansıma aleti’nin (ālet el-inʿikās) kusursuz bir tarifini ve kullanımını vermektedir. Aletin görevi, yansıma yasasını örneklerle göz önüne sermektir.
Gök Küresi
Merāġa Rasathanesi gök küresi orijinalinin bize ulaşmış olması büyük bir şanstır. 1279 yılında Müʾeyyededīn el-ʿUrḍī’nin oğlu Muḥammed tarafından yapılan görkemli küre 1562 yılında Dresden’e ulaşmış olup 250 yıldır oradaki matematik-fizik salonunda bulunmaktadır. Bu kürenin önemine, daha 18. yüzyılda Carsten Niebuhr dikkat çekmişti. Dresden’de bulunan bu eser, 144 mm. çapındaki küreden ve de bronz […]
Sıcak ve soğuk suyu nöbetleşe veren otomat
Mūsā b. Şākir’in 9. yüzyılın ikinci yarısında Bağdat’da matematikçi, astronom ve fizikçiler olarak faaliyette bulunan Muḥammed, Aḥmed ve el-Ḥasan isimli üç oğlu, mekanik düzenekler hakkındaki kitaplarında, su akışını iki farklı kaynaktan veya reservuardan sağlayan ve iki nakil hattının her birinden belirli fasılalarda dönüşümlü olarak sıcak veya soğuk su akacak, diğer nakil hattından aynı […]