Mūsā b. Şākir’in 3./9. yüzyılın ikinci yarısında Bağdat’da matematikçi, astronom ve fizikçiler olarak faaliyette bulunan Muḥammed, Aḥmed ve el-Ḥasan isimli üç oğlu, mekanik düzenekler hakkındaki kitaplarında, su akışını iki farklı kaynaktan veya reservuardan sağlayan ve iki nakil hattının her birinden belirli fasılalarda dönüşümlü olarak sıcak veya […]
0 Read MoreYıldız yüksekliklerini belirlemeye yarayan ve bacakları yaklaşık 3,5 metre uzunlukta olan bir gözlem aletinin tarifi sırasında İbn Sînâ (ö. 428/1037) bir tesviye aracını tanıtmaktadır. Yuvarlak bir küvet, suyun yüksekliği tam olarak küvetin kenarıyla örtüşene kadar su ile doldurulur. Su bulanık veya renklendirilmiş olmalıdır. Tesviye […]
0 Read More«Mūsā’nın üç oğlu» (Benū Mūsā) 3./9. yüzyılın ortalarında yazılmış «kendiliğinden çalan nefesli alet» hakkındaki risalelerinde, bir gemi değirmenden (ʿaraba) bahsetmektedirler. Coğrafyacı İbn Ḥavḳal 4./10. yüzyılda Dicle’de Musul civarında «benzerlerinin dünyada nadiren görülebileceği» gemi değirmenlerinin (Arap. çoğ. ʿUrūb) mevcut olduğunu bildirmektedir. Bunlar ahşaptan ve demirden inşa edilmişlerdi, […]
0 Read MoreAnadolu’nun günümüze eksiksiz ulaşan bu en eski hastanesi 625/1228 yılında Faḫreddīn Behrām Şāh’ın kızı ve Mengücek Beyliği’nden Aḥmed Şāh’ın refikası Âdil Melike Turhān tarafından inşa ettirilmiştir. Hastane, Divriği’de (Sivas’ın güney doğusu) Aḥmed Şāh tarafından inşa ettirilmiş olan camiin bitişiğinde inşa edilmiştir. Hastane kısmı 32 x 24 metrelik bir alana sahiptir; cami ile […]
0 Read Moreİstanbul Rasathanesi çerçevesinde Güneş’in ve gezegenlerin enlem çizgisine varış yüksekliklerini bulmak için meridyen yönüne doğru bir duvar kadranı (labina) inşa edilmiştir. Büyüklüğü aşağı yukarı 7 x 7 metredir.
0 Read MoreBüyük matematikçi ve astronom Ġıyāseddīn Cemşīd b. Maḥmūd el-Kāşī (ö. 832/1429), Arapça Nuzhet el-Ḥadāʾiḳ (819/1416) adlı kitabında, gezegenlerin gerçek yerlerini (boylam ve enlemlerini!) belirlemeye yarayan ṭabaḳel-menāṭiḳ adlı bir alet tarif etmiştir, bunun yanı sıra, gezegenlerin burçlar kuşağındaki yaklaşmalarını hesaplamaya yarayan levḥ el-ittiṣālāt adlı başka bir alet ile, Ay tutulmasını önceden hesaplamaya, paralaksların ve gezegenlerin enlemlerini bulmaya […]
0 Read MorePetrus Peregrinus tarafından tarif edilen ikinci pusula bir manyetik iğneye sahiptir, bu iğne dikey bir eksenin ortasındaki küçük bir deliğe sokulmuştur, eksen, zemin ile yuvarlak kutunun cam kapağı arasında kendi yatağında döner.
0 Read MoreBüyük optik kitabının (Kitāb el-Menāẓir) dördüncü risalesinde (maḳāle) İbn el-Heysem (ö.432/1041’den sonra) ışık yansıması öğretisini oldukça ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Bunu müteakip yansıma aleti’nin (ālet el-inʿikās) kusursuz bir tarifini ve kullanımını vermektedir. Aletin görevi, yansıma yasasını örneklerle göz önüne sermektir.
0 Read MoreMūsā b. Şākir’in 9. yüzyılın ikinci yarısında Bağdat’da matematikçi, astronom ve fizikçiler olarak faaliyette bulunan Muḥammed, Aḥmed ve el-Ḥasan isimli üç oğlu, mekanik düzenekler hakkındaki kitaplarında, su akışını iki farklı kaynaktan veya reservuardan sağlayan ve iki nakil hattının her birinden belirli fasılalarda dönüşümlü olarak sıcak veya soğuk su akacak, diğer nakil hattından aynı […]
0 Read More18. yüzyıldan taç formlu bir Portekiz pusulası orijinaline dayanarak. Burada kardano sistemi süspansiyonu gerekli değildir, çünkü pusula aşağıya doğru diskle birlikte bir iple tavana asılmaktadır. Geminin daha hafif sallantıları böylece dengelenmiştir. Pusula, iğne ile birlikte aşağı doğru kaptanın yatağının üzerine, uzanmışken bile rotayı takip edebilmesi için asılmıştır.
0 Read More